ΟΙ 500 ΠΡΩΤΕΣ ΜΕΡΕΣ ΤΗΣ ΠΡΩΤΑΡΧΙΚΗΣ ΣΧΕΣΗΣ ΜΕ ΤΟ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟ
ΑΛΓΑΙΣΘΗΣΙΑ ΚΑΙ ΠΟΝΟΣ
- Από εξελικτική άποψη ,ο πόνος αντιπροσωπεύει μία θεμελιώδη μορφή αισθητηριακής ευφυϊας με σκοπό την επιβίωση. Είναι ένα χαρακτηριστικό σύμπτωμα στην παρουσία μιας απειλής κατά της προσωπικής υγείας και πλήρους ζωτικότητας.
Ο πόνος είναι μία αισθητηριακή εμπειρία και είναι σημαντικό να ξεκαθαρίσουμε την διαφορά μεταξύ αλγαισθησίας και πόνου..
Με τον όρο αλγαισθησία εννοούμε τις νευρωνικές διαδικασίες που συμβαίνουν όταν ένα βλαβερό ερέθισμα έρχεται σε επαφή με ένα οποιοδήποτε σημείο του οργανισμού μας στο οποίο είναι παρόντες οι υποδοχείς του άλγους
Με τον όρο πόνος εννοούμε την συνείδηση της αλγαισθητικής πληροφορίας , δηλαδή την ενσωμάτωση της πληροφορίας από τους πυρήνες του θαλάμου ,στις περιοχές του λιμβικού συστήματος και του φλοιού
Δεν υπάρχει κανένα σύνθετο ζωντανό σύστημα, όσο πρωτόγονο κι αν είναι, (από τα έντομα ως τα οστρακοειδή και από τα πτηνά έως τα θηλαστικά) που να μην διαθέτει ένα σύστημα αναγνώρισης των βλαπτικών γεγονότων και που να μην έχει μία ικανότητα αυτοθεραπείας με ενδογενή οπιοειδή , για να μειώσει τον πόνο
Κάθε είδος έχει ιδιαίτερους τρόπους επικοινωνίας : μηνύματα ηχητικά οσφρητικά και οπτικά, όπως στην περίπτωση της μιμικής του προσώπου στους ανθρώπους . Όπως όλοι οι τρόποι επικοινωνίας ,αυτοί μπορούν να είναι διαφορετικής έντασης, πχ να ψιθυρίζουμε, να μιλάμε με χαμηλή φωνή ή να φωνάζουμε…
Η αλγαισθησία και ο πόνος λοιπόν είναι μέρος αυτής της σωματικής- μη λεκτικής επικοινωνίας, ήδη από τις απαρχές της ζωής
Η ζωή έχει πράγματι εκπληκτικά χαρακτηριστικά: Ήδη από την στιγμή της σύλληψης ξεκινά ένας διάλογος μητέρας-παιδιού, διατυπωμένος σε ορμονικά μηνύματα, έτσι ώστε να υπάρξει μία «άδεια εισόδου» από τον οργανισμό στο μικρό έμβρυο, να μην χαρακτηριστεί ξένο σώμα και να μπορέσει να εναγκαλισθεί από τη μήτρα.
«Η βλαστοκύστη είναι σε θέση να φροντίσει για την θρέψη της, στη διάρκεια του ταξιδιού της στον αυλό των σαλπίγγων. Αυτή μπορεί να παράξει β-χοριακή και είναι σε θέση να δημιουργήσει μια κατάσταση ανοχής του ανοσοποιητικού της μητέρας – η βλαστοκύστη παίζει ενεργητικό ρόλο στην επιλογή της θέσης της εμφύτευσης (Bellieni 2004).
Στο βέλος του χρόνου, από αναλυτική άποψη, βρισκόμαστε στη φάση της αυ- τογενούς ενέργειας, από τη σύλληψη ως την 7η ημέρα, όταν δηλ. συμβαίνει η εμφύτευση στο ενδομήτριο.
Ο διάλογος μεταξύ μητέρας και παιδιού είναι μη λεκτικός, προ-υποκειμενικός και δια-σωματικός και αποτελείται από βιοχημικές πληροφορίες που συνοδεύουν την ανάπτυξη του μικρού από την κατάσταση του κυήματος στην κατάσταση του εμβρύου και μετά σε αυτήν του νεογέννητου, περνώντας από τις διάφορες φάσεις της Πρωταρχικής Σχέσης με το Αντικείμενο.
Η διαδρομή από τη σύλληψη έως την εμφύτευση (αυτογενής φάση), από την 7η μέρα ως τον τοκετό (τροφο-ομφαλική φάση) και τέλος από το τοκετό ως τον απογαλακτισμό (στοματικό-χειλική φάση), είναι ένα ταξίδι 500 ημερών δομικών και δομοποιητικών που θα αποβούν καθοριστικές για το Οικοδόμημα της Προσωπικότητάς μας (Ferri-Cimini 2012).
2) Η διάκριση μεταξύ αλγαισθησίας και πόνο μας παραπέμπει στη διάκριση μεταξύ προ-υποκειμενικότητας και υποκειμενικότητας, ένα θέμα με σημαντική παρουσία στην συζήτηση που διεξάγεται σήμερα στους κόλπους της ψυχοθεραπείας διεθνώς .
«Χωρίς ένα νου που να διαθέτει αίσθηση της Yποκειμενικότητάς του δε θα είχαμε κανέναν τρόπο να γνωρίζουμε ότι υπάρχουμε και πολύ περισσότερο να γνωρίζουμε ποιοι είμαστε και τι σκεφτόμαστε..». (Damasio 2012).
Ο Εαυτός Υποκείμενο προέρχεται τον Εαυτό Αντικείμενο, σε μια καθοριστική και ξεκάθαρη καμπή στη βιολογική μας ιστορία: την κατάκτηση της «όρθιας στάσης».
Ο εαυτός-Υποκείμενο και το πεδίο της συνείδησης του αναδύεται από τη σταδιακή λειτουργική επικράτηση του Νεοφλοιού ,που λαμβάνει χώρα από τον απογαλακτισμό και μετά ,μέσω της σταδιακής ανάπτυξης του πυραμιδικού συστήματος της μυελινοποίησης , της επικράτησης της γραμμικής μυϊκότητας, και την αύξηση της πολυπλοκότητας των κινητικών κυκλωμάτων (Ferri, 2017). Εκτός από τη διάκριση μεταξύ αλγαισθισίας και πόνου, μεταξύ προ-υποκιμενικότητας και υποκειμενικότητας, συνειρμικά αναδύεται και μια άλλη : αυτή μεταξύ ρητής και άρρητης μνήμης.
Στις νευροεπιστήμες το θέμα είναι αρκετά μελετημένο: ο Ιππόκαμπος διαχειρίζεται την επιλογή και την κωδικοποίηση την πληροφοριών της ρητής μνήμης. Αποτελεί μέρος του λιμβικού συστήματος και δεν ωριμάζει πριν από τα δυο χρόνια ζωής, που σημαίνει ότι οι μνήμες που συνδέονται με τη ρητή μνήμη πριν τα 2 έτη δεν μπορούν να καταγραφούν. Ο ιππόκαμπος επικάθεται στη χρονολογία της εξέλιξης , στην πρωιμότερη οργάνωση του συστήματος της άρρητης μνήμης που είναι σε πιο στενή σχέση με την αμυγδαλή.
Είναι προφανές πως το πεδίο της συνείδησης του νεοφλοιϊκού Εγώ που συνοδεύεται από την τρισδιάστατη όραση , εισάγει την ικανότητα τοποθέτησης των αντικειμένων στον χώρο και στον χρόνο, στο πριν κι το μετά ,στο πού και το πότε, με άλλα λόγια …την ανεύρεση και ανάκληση των αναμνήσεων μέσα στον χρόνο. Είναι πιθανόν ότι η τεράστια μάζα πληροφοριών που δημιουργείται από την πολυπλοκότητα των κινητικών κυκλωμάτων και από την τρισδιάστατη όραση, αναπτύσσουν έναν νέο κεντρικό αποθηκευτικό χώρο : τον Ιππόκαμπο
Ας ξαναγυρίσουμε στην αντίληψη του πόνου στην προ-υυποκειμενική περίοδο. Δύο ερωτήματα:
- Είναι δυνατόν να θεωρήσουμε ότι μπορεί να υπάρξει , οντολογικά και επιγενετικά, σημαντική αλγαισθησία από οδύνη που οφείλεται στην σχέση, κατά η διάρκεια της Πρωταρχικής Σχέσης με το Αντικείμενο?
- Μπορεί να αποτελέσει ένα έδαφος που να προδιαθέτει σε φαινοτυπικά φαινόμενα και σε ιδιαίτερα χαρακτηριστικά μοτίβα της μελλοντικής προσωπικότητας ;
Η σύγχρονη Ραϊχική Ανάλυση βλέπει την ύπαρξη ενός Υποσυνειδήτου στην χρονική περίοδο της άρρητης μνήμης, στην προ-υποκειμενική σωματικότητα και στην σχέση-μεταξύ των σωμάτων, το οποίο εγγράφεται περιφερειακά και κεντρικά στο νευρικό σύστημα σε συγκεκριμένες περιοχές του σώματος.
Προτείνω κάποιους δείκτες , παρόντες στο έμβρυο, για να ενισχύσω αυτή την υπόθεση και να απαντήσω το επόμενο ερώτημα.
3) Το έμβρυο έχει αλγαισθησία ή -αλλιώς- νιώθει τον πόνο;
Ανατομικοί δείκτες
Το έμβρυο έχει αισθητηριακές ικανότητες, ξεκινώντας από τις πρώτες εβδομάδες, αρχικά απτικές και μετά ακουστικές, γευστικές, οσφρητικές και αργότερα οπτικές.
Οι αισθητηριακοί υποδοχείς του δέρματος πράγματι εμφανίζονται στην περιοχή γύρω από τα χείλη στην 7η εβδομάδα. Εξαπλώνονται μετά στο υπόλοιπο πρόσωπο, στις παλάμες και στις πατούσες στις 11 εβδομάδες, στον κορμό και προς τα μέλη στις 15 εβδομάδες, σε όλες τις περιοχές του δέρματος και των βλεννογόνων εντός των 20 εβδομάδων.
Η καρδιά του εμβρύου έχει ήδη αρχίσει να χτυπά ήδη από την 16η ημέρα ζωής.
Το πιο σημαντικό τμήμα του εγκεφάλου για την αντίληψη του πόνου είναι ο θάλαμος ο οποίος σχηματίζεται από την 8η έως την 12η εβδομάδα.
Οι οδοί του άλγους του ΚΝΣ μεταξύ νωτιαίου μυελού -θαλάμου δημιουργούνται μεταξύ της 7ης και της 20ης εβδομάδας.
Η σύνδεση θαλάμου- φλοιού μεταξύ 17ης και 26ης εβδομάδας.
Η μυελινοποίηση των νευρώνων υπάρχει ήδη από την 22η εβδομάδα.
Ο κογχομετωπιαίος φλοιός είναι καθοριστικός για την αλγαισθητική ικανότητα του εμβρύου, αλλά και για την δυσφορία-οδύνη στην σχέση, δημιουργείται την 26η εβδομάδα. ( Cesari E., et al 2011 )
Πώς να μην συσχετίσουμε τα παραπάνω με την Θεωρία του Πνευμονογαστικού Νεύρου του S. Porges που προβλέπει την ωρίμανση του Πνευμονογαστρικού Κυκλώματος μόνο στα ανθρώπινα θηλαστικά στο τελευταίο στάδιο της εγκυμοσύνης και στον πρώτο χρόνο ζωής , περίοδοι που ανήκουν στην Πρωτογενή Σχέση με το Αντικείμενο ? ‘Ένα κύκλωμα θεμελιώδες για να ενεργοποιήσει συμπεριφορές προσέγγισης και ανταλλαγής συναισθημάτων (S.Porges 2014).
Ορμονικοί – φυσιολογικοί δείκτες
Από την 16η εβδομάδα, το έμβρυο σε καταστάσεις στρες ( υποξαιμία, αιμορραγία, μείωση της ενδομήτριας ροής) είναι ικανό να επαναδιανείμει την αιματική του κυκλοφορία, για να προστατεύσει όργανα όπως το μυοκάρδιο και ο εγκέφαλος, δημιουργώντας αγγειοσύσπαση σε περιοχές όπως τα σπλάχνα, η επιδερμίδα και τα νεφρά.
Παρουσιάζει κινητική αντίδραση μετά από την εισαγωγή μίας βελόνας στην μήτα , ήδη από την 8η εβδομάδα. Μετά από μία αιμορραγία στο έμβρυο από την ενδοηπατική φλέβα η κορτιζόλη του πλάσματος και η β-ενδορφίνη αυξάνει 2-6 φορές συγκριτικά με την ομφαλοκέντηση, κατά την οποία το σώμα του εμβρύου δεν διατρυπάται (Giannakoulopoulos X. 1994)
Αυτές οι αντιδράσεις δεν εμφανίζονται όταν έχουν χορηγηθεί οπιοειδή αναλγητικά. Κάποιοι συγγραφείς διατείνονται πως αυτά δεν αποδεικνύουν ότι το έμβρυο πονάει κι ότι πρόκειται για απλά αντανακλαστικά !…..
Είναι δηλώσεις που συνειρμικά με παραπέμπουν σε μία –αδιανόητη- άρνηση της ύπαρξης του σωματικού Υποσυνειδήτου!
Κυταροχημικοί δείκτες
Η παρουσία της ουσίας Ρ (ουσία διαμεσολαβητική του πόνου) έχει αποδειχτεί στο έμβρυο ξεκινώντας από τις 8-10 εβδομάδες, ενώ της εγκεφαλίνης (νευροδιαβιβαστής της οικογένειας των ενδορφινών) από τις 12-14 εβδομάδες. Οι μορφινικοί υποδοχείς μ (mu) και κ (kappa) είναι παρόντες στον νωτιαίο μυελό σε στάδια πολύ πρώιμα, ενώ οι υποδοχείς δ (δέλτα) εμφανίζονται αργότερα (Cesare E., et al 2011)
4) Η μνήμη της ενδομήτριας οδύνης
Έμβρυα 25 εβδομάδων απαντούν σε ακουστικά ερεθίσματα από την φωνή της μητέρας και μετά την γέννηση τα μωρά αναγνωρίζουν, εν είδη μνήμης, τα ακουστικά αυτά ερεθίσματα. Επιπλέον το έμβρυο αντιλαμβάνεται όχι μόνο τις αλλαγές στην προσωδία της φωνής, αλλά την φυσική δραστηριότητα και την καρδιακή συχνότητα της μητέρας.
Προσθέτω εδώ ότι η γεύση του αμνιακού υγρού αντανακλά την γεύση της ενδομήτριας Σχέσης με το Αντικείμενο, μία κατοπτρική γεύση όπως την αποκάλεσα μερικά χρόνια πριν.
Το όργανο του Jacobson έλυσε το ερώτημα που μου προέκυπτε από ψυχοπαθολογικές βεβαιότητες «πως μπορεί το μωρό να αντιλαμβάνεται την γεύση μέσα σε ένα υγρό περιβάλλον στο οποίο δεν αναπνέει?» (Ferri 2017)
Το έμβρυο στις 20 εβδομάδες ζωής ,διαθέτει μία αλγαισθησία πολύ πιο έντονη από αυτήν του νεογέννητου ή του ενήλικου. Έχει μία μεγαλύτερη πυκνότητα νευρικών υποδοχέων, το δέρμα του δεν είναι τόσο παχύ, δεν έχει αναπτυχθεί ακόμη το καθοδικό νευρωνικό κύκλωμα το οποίο θα μειώσει τον πόνο και το οποίο θα αναπτυχθεί μετά την γέννηση.
Διάφορες μελέτες αναδεικνύουν την επικινδυνότητα για την νοητική ανάπτυξη του παιδιού μίας κατάθλιψης της μητέρας στην διάρκεια της εγκυμοσύνης.
Μία παρατεταμένη και σταθερή απόρριψη του μωρού από την μητέρα, είναι ένα παράδειγμα μίας σημαντικής εμβρυικής σχεσιακής οδύνης. Ένα παράδειγμα μας δίνεται από εκείνα τα μωρά που επέζησαν από μία ηθελημένη ή αυθόρμητη διακοπή εγκυμοσύνης, σε γυναίκες που δεν είχαν ακόμη επεξεργαστεί ένα προηγούμενο πένθος. Σε αυτά δημιουργείται το «σύνδρομο του υποκατάστατου παιδιού», κατά το οποίο το παιδί αναφέρει να βιώνει την αίσθηση ότι είναι ένα υποκατάστατο κάποιου άλλου (Sabbadini 2008)
Γενικότερα το στρες της μητέρας όπως για παράδειγμα το άγχος για αναμονή συνεχών εξετάσεων του καρυότυπου, η τυχόν προσαρμογή της σε καταστάσεις ψυχοσυναισθηματικά αφόρητες, η απώλεια προσφιλούς προσώπου, τραύματα από πτώση, ήδη μπορεί να αποβούν επικίνδυνα, δεδομένου ότι γίνονται σε μία κρίσιμη περίοδο στην οποία ο εγκέφαλος του μωρού είναι ακόμη εύπλαστος και ευέλικτος: ένας συγκεκριμένος γενότυπος μπορεί να εκφράσει διαφορετικούς φαινότυπους ανάλογα με τις περιβαλλοντικές επιδράσεις στις οποίες έχει εκτεθεί.
Σχετικά με αυτό … η ανακάλυψη των διαγενεακών επιγενετικών επιδράσεων στα θηλαστικά είναι σχετικά νέα, όμως στην εξέταση του φυσικού κόσμου είναι γνωστή από καιρό . Ένα μαγευτικό παράδειγμα: «ένα οστρακόδερμο του γλυκού νερού η Daphnia, εάν εκτεθεί εργαστηριακά σε χημικά ίχνη ενός θηρευτή της, γεννά μικρά που φέρνουν ένα προστατευτικό «κράνος» φαινοτυπικής προέλευσης, ακόμη και αν αυτό σε ένα περιβάλλον χωρίς θηρευτές μπορεί να αποτελεί μειονέκτημα ,γιατί μπορεί να έχει κόστος από την άποψη της επιβίωσης και της δυνατότητας αναπαραγωγής ( D’ Udine B.)
5) Η αλγαισθησία – πόνος στο νεογέννητο
Ο τοκετός είναι ο πρώτος μεγάλος αποχωρισμός. Είναι η διαχωριστική γραμμή μεταξύ του 1ου και του 2ου μέρους της Πρωταρχικής Σχέσης με το Αντικείμενο, από το νερό στον αέρα, από το αμνιακό υγρό στην επιδερμική επαφή, από το σκοτάδι στο φως, από την μήτρα στο στήθος, από το μέσα στο έξω, από τον ομφάλιο λώρο-πλακούντα στα χείλη-θηλή, από το 6ο σχεσιακό σωματικό επίπεδο (ομφαλοκοιλιακή περιοχή) στο 2ο σχεσιακό σωματικό επίπεδο (στόμα).
Στην πραγματικότητα πιθανές απειλές αποχωρισμού μπορούν να λάβουν χώρα και στην διάρκεια της εγκυμοσύνης. Αυτές είναι πολύ διαφορετικές από έναν πραγματικό αποχωρισμό και μας το επιβεβαιώνει η παρουσία των νευροδιαβιβαστών νοραδρεναλινικού (ΝΑ) συναγερμού.
Ένας επαπειλούμενος αποχωρισμός του εμβρύου από την μήτρα στην διάρκεια της εγκυμοσύνης αντιπροσωπεύει έναν συναγερμό ζωτικής σημασίας και όχι μια απώλεια, η οποία κατά κανόνα δημιουργεί πτώση και έλλειμμα σεροτονίνης.
Αναφορικά με αυτό, η σεροτονίνη είναι ο νευροδιαβιβαστής που εμπλέκεται περισσότερο από άλλους στην αλγαισθησία και στον πόνο: μια έλλειψή της πράγματι αυξάνει τον πόνο, ακόμη και αυτόν που προέρχεται από μία σχέση, ενώ μια αύξησή της μειώνει την αντίληψη του πόνου (…και του σχεσιακού) βελτιώνοντας την διάθεση. (McGuire MT-Troisi A 2003)
Με τον τοκετό εισερχόμαστε από την άποψη του αναλυτικού χρόνου στην στοματική φάση η οποία θα παραταθεί ως τον απογαλακτισμό, ο οποίος είναι ο τελευταίος σταθμός της Πρωταρχικής Σχέσης με το Αντικείμενο.
Η ωκυτοκίνη είναι η ορμόνη που καθορίζει την προσκόλληση μητέρας-βρέφους. Είναι ο απαραίτητος χημικός αγγελιαφόρος για να ξεκινήσουν οι ωδίνες και επιτρέπει τον τοκετό και την γέννηση, ενεργοποιώντας τις συσπάσεις των λείων μυών της μήτρας. Η ωκυτοκίνη στην συνέχεια θα ερεθίσει τα κύτταρα των γαλακτοφόρων οδών, προκαλώντας μια σύσπαση των μυϊκών κυττάρων και την έκκριση γάλακτος…. Και όλα αυτά σε ανταπόκριση με το αντανακλαστικό του θηλασμού.
Η ωκυτοκίνη, άρα, είναι η ορμόνη «κλειδί» σε αυτό το εξελικτικό διάστημα, στο οποίο μπορούν να εγχαραχτούν μοτίβα συγκεκριμένης σχεσιακής δυσφορίας στο μελλοντικό Οικοδόμημα της Προσωπικότητας του ατόμου, και συγκεκριμένα αυτά που αφορούν στα περάσματα – μεταβάσεις. Δεν είναι τυχαίο ότι σε συμπτώματα καταθλιπτικά-ψυχωτικά (πολύ επώδυνα από σχεσιακή άποψη, στο εσωτερικό μιας σκηνής εγωκεντρικής, διωκτικής και αυτοαναφορικής, που συχνά από αναλυτική άποψη σχετίζεται με αυτόν τον εξελικτικό χρόνο), η χορήγηση της εισπνεόμενης ωκυτοκίνης επιφέρει βελτίωση της κλινικής εικόνας:
- Αυξάνει τον χρόνο παρατήρησης των ματιών του άλλου και την ικανότητα να αναγνωρίζει σωστά τις εκφράσεις του προσώπου.
- Μειώνει τον βαθμό συναγερμού μπροστά σε απειλητικά οπτικά ερεθίσματα
- Μειώνει την πιθανότητα να εκληφθούν ως αρνητικές, εκφράσεις προσώπου ουδέτερες ή θετικές . (Palanti 2015)
6) Νευροφυσιολογικοί και νευροφυτικοί δείκτες στο νεογέννητο
Η ικανότητα του νεογέννητου να αισθάνεται πόνο αμφισβητήθηκε επί μακρόν: Ως την δεκαετία του ’80 οι χειρουργικές επεμβάσεις στα βρέφη γίνονταν χωρίς κανενός τύπου αναισθησία! Μόνο το 1987 αναδείχθηκε από τον Anand ότι οι καρδιοχειρουργικές επεμβάσεις στα νεογέννητα προκαλούσε μια σημαντική αύξηση των τιμών της αδρεναλίνης και της κορτιζόλης, ενώ δεν υπήρχε αύξηση των τιμών της όταν χρησιμοποιούνταν οπιοειδή αναλγητικά.
Υποστήριζαν πράγματι, πως η ατελής μυελινοποίηση των αλγαισθητικών ινών δεν επιτρέπει στο βρέφος να βιώνει πόνο και πως τα κύτταρα του ραχιαίου τμήματος του μυελού – που μεταφέρουν αισθητηριακές πληροφορίες από την περιφέρεια στα ανώτερα κέντρα του ΝΣ – δεν αντιδρούν στο αλγαισθητικό ερέθισμα πριν από την 2η εβδομάδα ζωής!
Με την MRI (μαγνητική τομογραφία) των νεογέννητων από 1 έως 7 ημερών εμφανίστηκαν ενεργές 18 από τις 20 περιοχές του εγκεφάλου που συνδέονται με τον πόνο, οι ίδιες ακριβώς που εμφανίζονται και στους ενήλικες, αλλά με μια ευαισθησία πολύ πιο αυξημένη ! (Salter R.,2018)
Να θυμίσουμε εδώ ότι στο νεογέννητο η πυκνότητα των αλγαισθητικών νευρώνων και της ουσίας Ρ είναι μεγαλύτερη απ’ότι στον ενήλικα. (Healthdesk 2015)
Στα νεογνά, οι επεμβατικές πρακτικές ( τραχειοτομή, μηχανική αναπνοή, αιμοληψία) προκαλούν κλάμα, ταχυκαρδία, διαφραγματική σύσπαση, κινητικές αντιδράσεις βίαιες και απρόσμενες.
Όσον αφορά την αιμοληψία θέλω να αναφερθώ στην μελέτη της C.Bellieni για τον αισθητηριακό κορεσμό μια τεχνική που επιτρέπει την μείωση του πόνου και μερικές φορές την πρόκληση πραγματικής αναλγησίας στα νεογέννητα. (Bellieni 2007)
Βασίζεται στην ιδέα ότι το επώδυνο ερέθισμα μπορούν να το ανταγωνιστούν άλλα αισθητηριακά ερεθίσματα, οπτικά, γευστικά, οσφρητικά, ακουστικά μέσω της φωνής. Η μελέτη έγινε σε 4 ομάδες νεογέννητων στα οποία έπρεπε να γίνει αιμοληψία.
Στην 1η γινόταν απλά η αιμοληψία.
Στην 2η χορηγήθηκε ,στην διάρκεια της αιμοληψίας, ένα διάλυμα με γλυκιά γεύση 10%, με μια ειδική στοματική κάνουλα
Στην 3η ομάδα το διάλυμα χορηγήθηκε πριν την αιμοληψία.
Στην 4η, ένας βοηθός στην διάρκεια της αιμοληψίας έδινε το γλυκό διάλυμα μέσω μίας πιπίλας, τα χάιδευε και τους μιλούσε.
- Στην 1η ομάδα παρατηρήθηκε κλάμα και παρατεταμένη κινητική ανησυχία
- Στην 2η και 3η ομάδα μόνο κλάμα, μικρότερης διάρκειας
- Στην 4η ομάδα, χρησιμοποιώντας τον αισθητηριακό κορεσμό, τα νεογνά δεν έκλαιγαν ούτε έμπαιναν σε ανησυχία στην διάρκεια της αιμοληψίας
Είναι προφανής από την μελέτη αυτή, η σημασία της σχέσης όσον αφορά την οδύνη-δυσφορία ενός μικρού: σχέση επιδερμική (ένα τρυφερό χάδι), οπτική (μάτια αποδεκτικά και χαρούμενα), ακουστική (φωνή τρυφερή και μελωδική).
Πώς να μην αναφερθούμε ακόμη μια φορά στο Πνευμονογαστρικό Κύκλωμα του S. Porges και ο προσεγμένος νεολογισμός του «neuroception» (νευροαντίληψη ) δηλ. η ικανότητα του μωρού να εκτιμά εάν το περιβάλλον είναι ασφαλές ή επικίνδυνο (Porges 2014)
7)Oι Τρείς Ενεργές Θεραπευτικές Αρχές και μία τελευταία διαπίστωση
Θεωρώ πως «το που ,το πώς και το πότε» είναι απαραίτητα για να γίνει μία διάγνωση του πόνου και της δυσφορίας που προκαλεί μία σχέση. Συνεπώς οι ενεργές αρχές στην διάθεσή μας για ένα κατάλληλο θεραπευτικό σχέδιο είναι τρείς.
Η Θεραπευτική Σχέση είναι η πρώτη ενεργή αρχή. Αυτή δεν είναι μία απλή διαδραστική επικοινωνία που αφήνεται στην τύχη, αλλά αποτελεί μία τρίτη παρουσία , μία τρίτη ζωντανή δύναμη που είναι σε θέση να μετατρέπει τον διάλογο σε συνομιλία μεταξύ τριών. Η Θεραπευτική Σχέση μας επιτρέπει να ερμηνεύσουμε τον αστερισμό του «placebo effect» το οποίο πχ αποτελεί το 40% της βελτίωσης στα περιστατικά κατάθλιψης (Jama Psychiatry. 2015. doi: 10.1001/jamapsychiatry. 2015.1335, 2015.1727). Αυτό οφείλεται σε ενεργοποίηση των υποδοχέων μ (Mu) για τα οπιοειδή που ανιχνεύονται στο PET.
Ως αντίδραση ,είναι ένα αποτέλεσμα αρκετά κοντινό με αυτό που έχουμε μετά από θεραπεία με cytalopram (σεροτονινεργικό αντικαταθλιπτικό) , πάντα στους ίδιους κεντρικούς υποδοχείς μ (Mu)
Η θεραπευτική σχέση αντιπροσωπεύει μία προσεκτική συν-κατασκευή που απαντά σε επαρκώς κωδικοποιημένους νόμους (την γλώσσα μεταξύ των στοιχείων του χαρακτήρα θεραπευτή και θεραπευόμενου) και πολύ περισσότερο σε μία κατάσταση σύνθετη όπως είναι αυτή του πόνου, η οποία ενέχει έντονη παρουσία της αντιμεταβίβασης.
Η αντιμεταβίβαση βάσει του κατάλληλου στοιχείου του χαρακτήρα θα ενεργοποιηθεί άρα για εκείνη τη συγκεκριμένη οδύνη και για εκείνο το συγκεκριμένο άτομο -σχετικά με την συγκεκριμένη εστίασή μας- στον χρόνο της Πρωτογενούς Σχέσης με το Αντικείμενο.
Η δεύτερη ενεργή αρχή αντιπροσωπεύεται από τις κατάλληλες Ασκήσεις Σωματικής Ενεργοποίησης (actings) που αποτελούν μία σίγουρη προσέγγιση στην ψυχοσυναισθηματική συνισταμένη του πόνου (πχ ημικρανία, πονοκέφαλος τάσης, ινομυαλγία, όπως και από σωματοποιήσεις άγχους, κατάθλιψης , νευρασθένειας και ενίοτε ψύχωσης).
Τα actings μας επιτρέπουν να εισέλθουμε στο «χρόνο του σώματος»: το να προτείνουμε εκ νέου οντογενετικές κινήσεις που αντιστοιχούν σε συγκεκριμένες εξελικτικές φάσεις, αντιπροσωπεύει πράγματι ένα κλειδί για να μπούμε στο χρόνο της εξελικτικής φάσης που μας ενδιαφέρει, για την οδύνη εκείνου του ατόμου σε επίπεδο σωματικό και σχεσιακό. Όπως επίσης για να εισέλθουμε και στο χρόνο των επόμενων φάσεων εάν αυτό θα φαινόταν στρατηγικά χρήσιμο για να απομακρυνθούμε από επώδυνα και ανυπόφορα μοτίβα.
Σε μεγάλη συνέργεια με την πρώτη και την δεύτερη, είναι η τρίτη ενεργή αρχή, η φαρμακοθεραπεία: τα μη οπιοειδή φάρμακα και τα αναλγητικά οπιοειδή αντιπροσωπεύουν ιατρικά τη βάση της θεραπείας του πόνου. Αξίζει μία ιδιαίτερη εστίαση στην ψυχοφαρμακολογία η οποία εκτός από τους νευραλγικούς και χρόνιους πόνους είναι αποτελεσματική στην ψυχοσυναισθηματική συνιστώσα της σχεσιακής οδύνης. μεταξύ των ψυχοφαρμάκων αναφέρουμε τα τρικυκλικά αντικαταθλιπτικά τα ssri τα snri , αλλά και τα αντιεπιληπτικά- σταθεροποιητικά της διάθεσης και τα ατυπικά αντιψυχωτικά σε χαμηλές δόσεις.
Συμπερασματικά
Επώδυνες εμπειρίες στις πρώτες 500 μέρες της Πρωταρχικής Σχέσης με το Αντικείμενο, περίοδος κατά οποία τα κυκλώματα του πόνου ακόμη ωριμάζουν και εμφανίζουν μεγάλη πλαστικότητα, μπορούν να επηρεάσουν την φυσιολογική ανάπτυξη του κεντρικού νευρικού συστήματος , τον άξονα υποθαλάμου-υπόφυσης-επινεφρίδων και του ανοσοποιητικού, παράγοντας μια μακροπρόθεσμη ευαλωτότητας για φλεγμονώδεις παθήσεις, ψυχοδυναμικές και ψυχιατρικές διαταραχές.
Άρα, με πιο απτούς όρους, η συνειδητοποίηση και η συνείδηση του πόνου δεν είναι απαραίτητες για να τροποποιήσουν την λειτουργία αυτών των συστημάτων… και να προκαλέσουν διαταραχές …και δυσλειτουργίες!
Genovino Ferri
Μετάφραση από τα ιταλικά: Μαριλένα Κόμη
Επιμέλεια κειμένου: Μαριλένα Κόμη